مفهوم‌پردازی مسئولیت‌پذیری اجتماعی: از اخلاق تا کنشگری در دوران مدرن

مشکلات عملی زیادی در کاربست عمومی اصطلاح مسئولیت اجتماعی وجود دارد و این مسئله از سطح مفهومی نشات می­گیرد که دچار تناقض­های زیادی است. هدف این مطالعه واکاوی و مفهوم­پردازی مسئولیت­پذیری اجتماعی به منظور سنجش دقیق­تر است. بدین منظور تحقیقات و مطالعاتی که در ایران در این حیطه انجام شده است با روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته­های این مطالعات که اساسا با روش پیمایش صورت گرفته است نشان از تناقض­هایی دارد. استدلال محکمی که می­توان برای این مسئله اشاره کرد عدم تطابق نتایج پیمایش­های مسئولیت‌پذیری و واقعیتهای انضمامی در حوزه مسئولیت­پذیری اجتماعی است. مصداق­های فراوانی در این خصوص وجود دارد رشد خصوصیات اخلاقی منفی، عدم کنشگری در مشکلات و مسائل، وضعیت نابسامان و ناامیدکننده محیط زیست در ایران و ... نمونه­هایی از این موضوع هستند. اخلاق، نقطه اتصال مسئولیت­پذیری به جامعه مدرن است. جامعه­ای که به شدت در ورطه مصرفگرایی و سرمایه­داری فروغلطیده است و این فرآیند در طی مسیر خود، انسانهایی بی­تفاوت، غیرمسئول و خودمدار تربیت کرده است. اگر مسئله اخلاق را در موضوع مسئولیت­پذیری اجتماعی نقطه کانونی در نظر بگیریم به زعم لویناس و باومن خواهیم توانست تا محرکهای جامعه مدرن را درک و برای آن چاره­جویی کنیم. اخلاق از طریق سیستم­های اقتصادی، سیاسی و نهادهای اجتماعی و مدنی در جامعه عمل می­کند به طوریکه وضعیت اقتصادی در جامعه در کنش اخلاقی افراد تاثیر می­گذارد و از طریق همین کنش­ها به پیرامون خود حساس شده و متعهدانه به پیگیری و حل آن دست می­­زنند. شکل­گیری اخلاق و مولفه­های آن نزد افراد، از ارتباط چندوجهی بین الزامات زندگی مدرن، بازنمایی مسائل اجتماعی و اخلاقی از طریق رسانه­ها و ... و نیز عملکرد باثبات و صحیح نهادهای جامعه برخوردار است. انقطاع تجربه در دنیای جدید با پیچیدگی­های خاص خود، اجازه شکل­گیری تفکر درباره وضعیتهای ناگوار و کنشگری علیه شرایط تاریخی جاگیرشده در جامعه مدرن را نمی­دهد. حال، اگر این فرد دارای این ظرفیت باشد امکان اقدام­های درمان­بخش فراهم خواهد شد.